روش شناخت در تاریخ - واجار

در این کتاب ابزارها و روش‌های پایه و اطلاعات عمومی و اصلی برای اتمام پژوهش‌های تاریخی در هشت فصل تشریح شده است. در فصل نخست مهم‌ترین مکتب‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری از جمله آنال، اومانیسم، رئالیسم، قران کریم، مارکسیسم، پوزیتیویسم، ابن خلدون، فرانکفورت، شخصیت‌گرایی، مشیت‌گرایی و پانزده مکتب و نگرش فلسفی دیگر به تاریخ معرفی شده‌اند. فصل دوم درباره‌ی گاه‌شماری، مبدا تاریخ میلادی و هجری و سایر تقویم‌ها، تقویم‌های مختلف مانند مصری، اسکندری، پهلوی، هندی، یونانی، چین، ژاپن، گاه‌شماری در ایران باستان و دوران بعد از اسلام (تقویم‌های جلالی، غازانی، ترکی)، شیوه‌های تبدیل تاریخ‌ها، رویدادشماری، خط زمان، نسب‌نامه‌شناسی و مباحث وابسته به آن‌ها است. در فصل سوم منابع و ماخذ تاریخ ایران تقسیم‌بندی شده و با ذکر نمونه معرفی شده‌اند که عبارت‌اند از: 1- عمومی، سلاطین و سلسله‌ها، 3- محلی، 4- کتیبه‌ها، 5- سکه‌ها؛ 6- متون جغرافیایی، 7- روزنامه‌ها و مجلات، 8- گزارش‌های باستانی، 9- کتب سیر صوفیه، 10- خاطرات، حکایات، سیاحتنامه‌ها، 11- اسناد تاریخی، 12- سفرنامه‌ها، 13- یادداشت‌های روزانه و 14- متون ادبی. در این فصل منابع اصلی تاریخ اسلام نیز ذکر شده که عبارت‌اند از: قرآن کریم، نهج‌البلاغه، اشعار دوران جاهلی، مغازی، فتوح، مقاتل، احادیث، سیره‌ها، و رجال. فصل چهارم حاوی اطلاعاتی درباره‌ی نسخه‌شناسی است و مباحثی چون شناخت نسخه‌ی خطی، انواع نسخ خطی از نظر نگارش، نسخه‌های منظوم، اصطلاحات نسخه‌شناسی، مراحل نسخه‌شناسی، علامت‌ها در نسخ خطی، کاغذشناسی، شناسایی خطوط، و جلدشناسی را دربرمی‌گیرد. فصل پنجم راهنمای نگارش و استفاده از علایم دستوری و تنظیم مطالب است. در فصل ششم انواع روش‌های تحقیق در تاریخ معرفی شده که از آن جمله است: روش‌های توصیفی، روش‌های سندی، روش تحقیق تاریخی، روش ادراک و تفاهم، روش توافق، روش اختلاف، روش موردی (تک‌نگاری)، روش نمونه‌گیری، روش مقایسه یا تطبیقی، و روش دلفی. در فصل هفتم نکاتی درباره‌ی شیوه‌ی تنظیم و استفاده از پرسشنامه عرضه شده است. در آخرین فصل خواننده با روش‌های جست‌وجو در اینترنت، راه‌های استفاده از مجله‌ی الکترونیکی، اصطلاحات اینترنتی و ده‌ها پایگاه اینترنتی در حوزه‌ی تاریخ آشنا می‌شود.